Een PVT-systeem is een interessante optie om appartementencomplexen te verduurzamen. PVT-systemen zijn niet goedkoop, maar ze doen geluidloos hun werk en dat aspect gaat in toenemende mate een rol spelen. Het systeem is ook nog eens duurzaam en onderhoudsarm, hetgeen bij verkoop van het appartement hoog wordt gewaardeerd. Maar wat nu als de salderingsregeling wordt beëindigd?
In Nederland zijn PVT-systemen nog relatief onbekend, zeker bij de VvE. Eigenlijk wel vreemd, want in Europa ligt inmiddels meer dan 1 miljoen vierkante kilometer aan PVT-panelen. Maar liefst 40% daarvan ligt in Frankrijk.
PVT-panelen vormen een cruciaal onderdeel van het systeem. De bovenkant bestaat uit zonnecellen (PV) voor de stroomproductie. De onderkant is een warmtewisselaar (T), waarmee warmte aan de buitenlucht wordt onttrokken. Het systeem werkt dag en nacht, ook in de winter.
Werking
De door de PVT-panelen aan de buitenlucht onttrokken warmte wordt door leidingen naar de fluisterstille warmtepomp in het appartement geleid. Deze warmtepomp brengt het water op de gewenste temperatuur voor de verwarming of voor de boiler.
De opgewekte stroom wordt gebruikt door de warmtepomp en in het huishouden. Wat over blijft gaat naar het net; een tekort wordt van het net gehaald.
Als het echt koud is, presteren PVT-panelen minder. Toch hoeven we ons geen zorgen te maken, want het systeem is berekend op 7-10 graden onder 0. Als de temperatuur nog verder daalt, wordt automatisch de elektrische bijverwarming ingeschakeld. Dat zal in een strenge winter een enkele keer gebeuren, maar ook onder die omstandigheden blijft het dus lekker warm in huis.
Ook koeling
Het systeem kan ook koelen. Leveranciers spreken overigens liever over topkoeling of verkoeling, omdat het effect niet vergelijkbaar is met dat van airconditioning.
Om te kunnen koelen, wordt de werking van de warmtepomp omgedraaid. De warmte wordt uit het water van de vloerverwarming gehaald en afgevoerd via de panelen op het dak. Op erg hete dagen met weinig wind kunnen de panelen hun warmte moeilijk kwijt. Het systeem schakelt dan automatisch over op nachtkoeling.
PVT-panelen zijn vrijwel onderhoudsvrij. Neemt niet weg dat het voor de controle op het functioneren van de warmtepomp aanbeveling verdient om een onderhoudscontract te nemen. Veel warmtepompinstellingen zijn op afstand door de installateur te corrigeren. Onderhoud vindt dan alleen nog plaats als dat op basis van monitoring noodzakelijk blijkt.
Hybride systeem
Een PVT-systeem is een vorm van lage-temperatuurverwarming. Het heeft baat bij een afgiftesysteem dat de vereiste hoeveel warmte kan afgeven, zoals vloerverwarming. Ook de isolatie is van belang.
Voor minder goed geïsoleerde woningen zonder vloerverwarming biedt het hybride systeem uitkomst. Daarmee kan minimaal 60% op het gasverbruik worden bespaard.
Bij een hybride systeem komt de PVT-warmtepomp naast de huidige cv-ketel te hangen met op het dak enkele PVT-panelen als bron. Als er nog oude radiatoren staan, kan het zijn dat die moeten worden vervangen door radiatoren die wél voor dit systeem geschikt zijn. Dikwijls komt er ook nog het nodige hak- en breekwerk aan te pas, maar dat is nu eenmaal onvermijdelijk als je het gasverbruik drastisch wilt verminderen. Een geplande renovatie is daarom bij uitstek geschikt om dit aspect daarin mee te nemen. Bij renovaties wordt immers altijd al veel geboord, gehakt en weggebroken.
Volledig elektrisch
Wanneer het appartement vloerverwarming heeft en ook nog eens goed is geïsoleerd (minimaal energielabel A), kan worden gekozen voor een volledig elektrische uitvoering. De cv-ketel kan dan de deur uit. Een 3-fase aansluiting voorkomt overbelasting. Dit kost eenmalig ongeveer 200 euro.
Een volledig elektrische uitvoering heeft een relatief grote boiler voor tap- en douchewater. Er is immers geen gasketel meer die even snel kan bijspringen. Voor het geheel moet in het appartement wel plaats zijn. In de praktijk wordt soms uitgeweken naar de algemene ruimte.
Ook op het dak moet voldoende ruimte zijn, want voor een volledig elektrisch systeem is een flink aantal panelen nodig. Het grote voordeel van een appartementencomplex is evenwel dat het warmtedeel van de panelen kan worden gebundeld. Daardoor werkt de installatie efficiënter en dat scheelt weer panelen. Toch zijn ook dan per appartement van 125 m2 altijd nog zo’n 5-6 panelen nodig. Zeker bij hoogbouw zal dat een probleem zijn.
Als de situatie het toelaat, plaats dan tegelijkertijd ook een aantal gewone zonnepanelen om het dagelijks elektrisch verbruik te dekken. Je bent dan helemaal klaar voor de toekomst!
Kosten en financiering
De prijs wordt in belangrijke mate bepaald door de grootte van de installatie. Die wordt berekend aan de hand van het warmteverlies. Per appartement kom je dan al snel uit op een bedrag van 15-20 duizend euro. Dat is na aftrek van de ISDE-subsidie.
Soms hebben gemeenten en provincies ook eigen subsidieregelingen voor verduurzaming. Het kan de moeite lonen om hiernaar te informeren.
De aankoop kan tegen een aantrekkelijk rentepercentage worden gefinancierd met een lening van het Warmtefonds. De rente staat gedurende de looptijd van 15 jaar vast (annuïteitenlening) en is fiscaal aftrekbaar.
Als je een bruto-verzamelinkomen hebt van 60.000 duizend euro of minder, kun je onder voorwaarden – de lening moet verantwoord zijn – lenen tegen 0% rente.
Niet onbelangrijk: het Warmtefonds kent geen leeftijdsgrens; ook senioren kunnen een lening aanvragen.
Of je de investering in één keer betaalt of financiert, in beide gevallen krijg je nog wel te maken met een onderhoudscontract en afschrijvingskosten. De PVT-panelen gaan zeker 30 jaar mee en de warmtepomp is na zo’n jaar of 15 toe aan vervanging.
Systeem heeft veel baat gehad van salderen
Ook in Nederland neemt de belangstelling voor PVT-systemen toe. Het is een alternatief voor de lucht/water warmtepomp met buitenunit. Het geluid dat deze buitenunits produceren wordt namelijk al snel als storend ervaren. En dat grondboringen voor WKO’s ook niet langer overal zijn toegestaan of slechts onder bepaalde voorwaarden, werkt ook in het voordeel van PVT.
De succesvolle introductie is echter vooral te danken aan de salderingsregeling. Deze maakte de aanschaf van een PVT-systeem extra interessant. De opgewekte stroom kan immers vrijwel nooit volledig worden benut. In de huidige situatie is dat geen probleem: wat over is gaat terug naar het net en dankzij de salderingsregeling kun je die stroom als het ware later weer gebruiken, bijvoorbeeld als de zon niet of nauwelijks schijnt.
Het voornemen is om de salderingsregeling volledig te schrappen per 1 januari 2027. De teruggeleverde stroom levert dan nog maar weinig op, terwijl je de volle prijs moet betalen voor stroom die je inkoopt. En laat dat nu juist op dagen zijn dat de warmtepomp veel draaiuren maakt, zoals in de winter. De hogere stroomrekening – vooral van de volledig elektrische uitvoering – zorgt voor onzekerheid bij potentiële kopers en dwingt bestaande gebruikers tot het nóg beter benutten van de opgewekte energie om de nadelige effecten van het wegvallen van de salderingsregeling te verminderen.
PVT-systemen vormen een welkome aanvulling op het scala aan beschikbare verduurzamingsopties, maar er hangt wel een prijskaartje aan. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn, zolang maar duidelijk is dat de investering kan worden terugverdiend. Daarom is het te hopen dat de nieuwe coalitie maatregelen treft om duurzame innovaties zoals PVT-systemen, op termijn aantrekkelijk te houden. Verduurzamen is absoluut noodzakelijk, maar het moet ook lonen. Alleen dan lukt het om de vaart in het transitieproces te houden.
Wat vinden de gebruikers ervan?
VvE Rotterdamse Dijk 309 t/m 395 in Schiedam nam enkele jaren geleden de beslissing om te verduurzamen en heeft daar geen spijt van. In totaal gingen 44 maisonnettes en kleine studio’s uit de jaren 70 helemaal van het gas af.
De uitvoering nam geruime tijd in beslag. Eerst werd de isolatie van het gebouw verbeterd. Vervolgens werden op het dak 200 PVT-panelen geïnstalleerd en kreeg elk appartement een eigen warmtepomp. Daarnaast werden in de woningen lage-temperatuur convectoren geplaatst ter verbetering van het comfort. Eind 2023 werd het project afgerond.
‘We zijn nu klaar voor de toekomst’ zegt bestuurslid Jeroen Boxma ‘Het was voor de bewoners niet makkelijk; zij verbleven tijdens de hele renovatieperiode in hun woning. Maar nu alles klaar is, zie ik eigenlijk alleen maar blije gezichten’.
Bij de maisonnettes, circa 90 m2, staat de warmtepomp met de ingebouwde boiler in de woning zelf; voor de kleinere studio’s zijn de installaties in de algemene ruimte geplaatst.
De stroomkosten bedragen gemiddeld € 60-70 per maand. De verwachting is dat na het schrappen van de salderingsregeling dit bedrag zal oplopen tot zo’n € 90 euro per maand.
Résidence De Koninginnen in Epe is opgeleverd in 2023. Het gebouw bestaat uit 17 royale appartementen, in grootte variërend van 128 – 173 m2. Ieder appartement heeft een eigen PVT-systeem.
In de onlangs gehouden ALV hebben de eigenaren besloten de individuele systemen over te dragen aan de VvE. Nu de VvE verantwoordelijk is voor het goed functioneren van het systeem, kan men beslissen om alle installaties tegelijkertijd te vervangen met als bijkomend voordeel dat binnen het gebouw altijd wordt gewerkt met dezelfde apparatuur.
Voorzitter Cees Bol constateert dat de bewoners over het algemeen tevreden zijn met hun installatie. Door de goede isolatie van het gebouw is de temperatuur zowel in de winter als in de zomer zeer behaaglijk.
Het jaarlijkse energieverbruik is redelijk in evenwicht met de opgewekte energie, waardoor de eigenaren minimale energiekosten hebben. ‘Zelf heb ik in april de eerste jaarrekening ontvangen van Greenchoice: nog geen € 300 aan stroom voor een heel jaar koelen en verwarmen van een appartement van 140 m2. En dat is inclusief de warmwatervoorziening! Zonder salderen wordt dat € 900 per jaar.’
Wat bij een beetje tegenvalt is de temperatuur van het douchewater. Die kan op een hoger niveau worden ingesteld, maar dat gaat gepaard met extra stroomkosten.
Het appartementencomplex van VvE Isendoorn in Vaassen is van nog recentere datum. Op het dak liggen 62 PVT-panelen voor de energievoorziening van de 13 appartementen.
Volgens Arie Ekelenkamp, bestuurslid technische zaken, is ook hier iedereen tevreden met het 100% elektrische systeem. Er waren eerst wel enkele kleine storingen, maar die zijn alle keurig netjes verholpen.
De verwarming werkt goed en dat geldt ook voor de koeling. Het duurt wel enige tijd voordat de koeling in de woning merkbaar wordt. Dit effect wordt versterkt doordat de koeling pas wordt ingeschakeld wanneer de buitentemperatuur 3 dagen achtereen boven de 25 graden komt.
Wat de kosten betreft betaalt men zo’n 50 euro per maand voor een appartement van gemiddeld 145 m2.
De PVT-panelen zijn eigendom van de VvE, de rest van de installatie bevindt zich in het appartement en is privé-eigendom.
